top of page
HOE KOMT MIJN FAMILIE DE STIKSTOFCRISIS DOOR?
HET HEDEN
Jappy & Eeke Westra
​
Het heden: Afbeelding
Het is zaterdag 11 juni 2022 wanner de Leeuwarder Courant op de mat valt. Stikstofkaart wekt zowel woede als verbazing kopt de hoofdpagina. Er is een kaartje te zien waarop je de voorgestelde vermindering uitstoot schadelijke stoffen voor milieu per gebied kan zien. ‘’Vreselijk’’ is het eerste wat er in Jappy Westra zijn gedachte opkomt. ‘Sommige families zitten al vierhonderd jaar op dezelfde plek en moeten dan 95% minder uitstoten, dat is niet te bevatten. Een meevaller voor de Westra’s is dat hun bedrijf in het blauwe gebied valt waar de voorgestelde vermindering op 12% staat. ‘Ik zie het niet zover komen’, Voorspelt Jappy. De provincie Friesland heeft zich al gekeerd tegen de plannen (Leeuwarder Courant, 2022) en mocht het doorgaan, redden wij het wel door een aanpassing aan het voer. Een boer die zijn uitstoot met 95% moet verminderen, zal het daar echter niet mee redden.’
Na zo’n zestig jaar op de boerderij te hebben gewoond, komt er op 65-jarige leeftijd een einde aan het boerenleven van Harm Westra. In 2001 zoekt hij een rustiger huisje in het dorp en ziet hij zijn zoon en schoondochter de omgekeerde route nemen naar de boerderij. ‘Het was niet zo gemakkelijk voor opa, want hij wilde niet weg’, zegt schoondochter Eeke Westra. ‘Hij was gewend om op een grote ruimte te wonen en de macht in handen te hebben. Toen hij een plekje op moest schuiven naar het dorp, had hij daar wel moeite mee.’
Waar Harm teruggaat naar het dorp, neemt zijn zoon de boerderij over waar hij in 1972 ook geboren is. Voor Jappy Westra komt niet als een verrassing, want als kind spreekt hij al de magische vier woorden: ‘’Ik wil boer worden’’.
Het heden: Tekst
Het heden: Geluidsfragmenten
Jappy neemt de boerderij met volle energie over. ‘Je hebt echt zin om je eigen bedrijf te ontwikkelen’ Het doel is dan ook om te groeien en meer te automatiseren. Zijn vrouw Eeke helpt hem hierbij: ‘Het boerenleven was mij niet vreemd, want mijn vader boerde op het bedrijf van zijn broer. Nu trekt het administratieve gedeelte mij meer. Toen wij op de boerderij gingen wonen, bleven de ouders van Jappy ook helpen, dus hoefde ik weinig buiten te doen. In 2002 kwam al het derde kind, dus daar had ik het al druk mee.’
Jappy merkt in 2001 nog weinig van de stikstofproblematiek en verwezenlijkt zijn wens om te groeien als bedrijf. ‘Het milieuvraagstuk woog nog lang niet zo zwaar als nu, en daarom was het toen gemakkelijker om uit te breiden. Toen ik de boerderij overnam, had ik de situatie van nu echt niet zien aankomen.’ Westra ziet pas voor het eerst een verandering ontstaan als in 2015 het melkquotum wordt afgeschaft. Het melkquotum wordt in 1984 ingevoerd omdat, na subsidies uit het gemeenschappelijke landbouwbeleid, er in de Europese Unie te veel melk wordt geproduceerd. Dit zorg voor een overschot van melk (melkplas) en boter (boterberg). Wanneer het quotum wordt afgeschaft, is de ondernemersgeest van de boer onderschat volgens Westra. ‘Er was toen een economische crisis en daarom hebben banken het bouwen enorm gestimuleerd. De bouwbedrijven wilden na de crisis ook veel aan de slag, dus zijn er in die tijd heel veel stallen bijgekomen. Zo kortgeleden kon dat allemaal nog. Nu is de gedachte: ‘’Oei het is nu te veel.’’
Het heden: Tekst
Jappy Westra bouwt in 2008 een heel nieuw stuk aan zijn koeienstal
​
Het heden: Afbeelding
De grote vraag is natuurlijk hoe groot de impact van de stikstofuitstoot is op het milieu. Emeritus-hoogleraar rurale sociologie, Jan Douwe van der Ploeg, weet het in ieder geval zeker: ‘Het antwoord is ja en behoorlijk ernstig. Het is ernstig omdat het elke keer een grote bedreiging wordt voor het milieu. Op de tweede plaats is het ernstig omdat een deel van de landbouw het vertikt het onder ogen te zien en nalaat er wat aan te doen. Van der Ploeg noemt wat voor hem de voornaamste problemen zijn.
Het heden: Tekst
Het heden: Geluidsfragmenten
Jappy Westra is een van de boeren die de afgelopen tijd de grens van de maximale capaciteit opzoekt. ‘Wij hebben, op advies van onze boekhouder, onze milieuvergunning verruimt voor 120 koeien en 70 stuks jongvee. In die vergunning staat hoeveel stikstof, ammoniak en fosfaat wij mogen uitstoten op natuurgebied de Alde Feanen. Ondanks dat we zo ver van dit gebied wonen (25 km hemelsbreed, red), stoten we volgens de overheid uit op dit natuurgebied. We hebben geanticipeerd op het feit dat de grens zou kunnen zakken, dus hebben we alle ruimte volgekocht met vee. Puur omdat we bang waren dat het later niet meer kan.’
Van der Ploeg kan dit handelen van Jappy niet begrijpen: ‘Dit is precies het verkeerde gedrag om weer de grens op te zoeken van de groei. Boeren zouden efficiënter moeten werken om meer uit het bedrijf te halen zodat je een buffer kunt opbouwen die tegen de veranderende melkprijs op kan. Iets wat de Friese boer verleerd is, is om het bedrijf door mindere tijden te loodsen. De boer moet ervoor zorgen dat het bedrijf een klap kan verdragen.’
Het heden: Tekst
Jappy (rechts) was als kleine jongen al niet bij de dieren weg te slaan
​
Het heden: Afbeelding
Ook Jappy ziet dat er een milieuprobleem is, alleen denkt hij dat het probleem anders is dan dat het ons wordt voorgeschoteld. ‘Er zijn zo verschrikkelijk veel mensen op deze wereld die hun sporen achterlaten’, aldus Westra. ‘Ik denk dat dat een grote invloed heeft op het milieu. Ik hoor ook dat koeien het milieu belasten, maar hier sta ik niet achter. Ze kijken bijvoorbeeld naar de uitstoot van een boerenbedrijf, maar ook naar die van vliegtuigen en fabrieken. Dat is allemaal terecht, want wij stoten ook uit, maar wat ze niet meenemen, is dat de boeren als enigen ook CO2 vasthouden. Het gras bindt heel veel CO2 en dat wordt niet meegenomen.’ Van der Ploeg ziet dit anders. ‘De verhouding tussen uitstoten en vastleggen, ligt nog heel ver uit elkaar.
Tijdens de coronatijd wordt voor Westra bevestigd dat de luchtvaart een groter probleem is voor het milieu. ‘Toen de vliegtuigen aan de grond stonden, zag je dat de lucht schoon was. In India kon je zelfs na dertig jaar de bergtoppen weer zien. Er was toen geen koe minder, maar de lucht was veel schonen. Hier wordt niks aan gedaan, want dat komt de regering niet uit. Ze kunnen het gemakkelijk op ons afschuiven, maar bij Schiphol durven ze dat niet. Dat vind ik wel een beetje scheef.’
Ook van de begrippen onteigening en halvering veestapel moet Jappy weinig weten. Hij refereert hier naar Mansholt.
Het heden: Tekst
Het heden: Geluidsfragmenten
''Ik hoor ook dat koeien het milieu belasten, maar hier sta ik niet achter''
Het heden: Afbeelding
Ook de Emeritus-hoogleraar ziet gelijkenissen met de Mansholt-periode: ‘Hij zette in de jaren 50 in op groei met zijn Nooit Meer Honger-plan en kreeg aan het einde van zijn leven spijt. Dat is wat nu ook gedeeltelijk speelt. Het kernprobleem is dat de manier waarop de landbouw zich ontwikkelt, botst met de grenzen die de maatschappij wil accepteren en botst met de grenzen van de draagkracht van de economie. Mansholt had dat in de jaren 70 al voor de economie in het algemeen in de gaten, voor de landbouw in het bijzonder. Sindsdien is dat alleen krapper geworden. De verhouding tussen landbouw en ecologie staat iedere keer meer onder druk. Dat wordt buigen of barsten. En nogmaals, de maatschappij accepteert niet meer dat we de ecologie opofferen, dus op deze manier dendert de landbouw zelf af op zijn ondergang’, concludeert Van der Ploeg met een strenge stem.
Voor Van der Ploeg is onteigening en halvering van de veestapel ook niet de oplossing. Hij ziet meer in het MINAS-systeem. Bij dit systeem moeten bedrijven een mineralenboekhouding bijhouden en betalen ze een heffing als hun mineralenoverschot per hectare wordt overschreden. Stikstof is een van die mineralen en bevindt zich dus in de mest van de koe.
​
Het heden: Tekst
Het heden: Geluidsfragmenten
bottom of page